Paydaş Görüşmeleri
Proje kapsamında Ankara, İzmir ve İstanbul’da yirminin üzerinde muhtemel paydaş ziyaret edilmiştir. Fizibilitenin amaçları ile örtüştüğü düşünülen ve ziyaret edilebilecek yerlerin belirlenmesinde çalışma alanlarının ve yaklaşımlarının mümkün oldukça farklı olmasına özen gösterilmiştir. Bu bağlamda Türkiye’nin en büyük üç kentinde akademik araştırma birimleri, eğitim kurumları, dernekler, sivil toplum kuruluşları, yaratıcı platformlar gibi farklı yapıdaki ve anlayıştaki kurumlar ile görüşülmüştür.
Yapılan görüşmelerde üç temel konuda fikir alışverişinde bulunulmuştur:
- (1) Kuruluş aşaması: Kurulma amacı, nasıl kurulduğu, alınan destekler ve kapasite geliştirme çalışmaları, fon kaynakları, tanıtım, vb.
- (2) İşleyiş/model: İş modeli, yönetim modeli, paydaşlarla ilişkilerin yönetimi, ilkeler, vb.
- (3) İleriye dönük planlar.
Proje süresince değişik zamanlarda ziyaret edilen potansiyel paydaşlar aşağıda sıralanmıştır:
Ankara: BLIS Bilkent Laboratory International School, İstasyon TEDÜ, ODTÜ Tasarım Fabrikası, ODTÜ UTEST
İzmir: Akdeniz Akademisi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü - Atmosfer TTO, Yaşar Üniversitesi BTTO ve Minerva, Yaşar Üniversitesi Tasarım, Uygulama ve Araştırma Merkezi (YÜTAM), Originn, Meslek Fabrikası, TARKEM, UrbanTank
İstanbul: Başakşehir Living Lab, İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Çekirdek, İstanbul MakerLab, İskele 47, Apollo212, Tasarım Atölyesi Kadıköy (TAK), Impact Hub İstanbul, Atölye Creative Hub, Innocampus/YapTR
Fizibilite ile belirlenmeye çalışılan çerçevede gerçekleştirilen ziyaretlerde proje odaklı üretim ve yaratım süreçlerine destek kapsamında şu temel hizmetlerin sunulduğu görülmektedir: eğitim vermek, etkinlik düzenlemek, fiziksel alan sağlamak, topluluğa erişimi imkanı vermek, üretim araçlarına erişim sağlamak, danışmanlık/mentörlük yapmak.
Eğitim
Sunulan eğitimler, faydalanıcıya ve kurum tipine göre değişiklik göstermektedir. Örneğin, ODTÜ Tasarım Fabrikası veya YÜTAM gibi üniversite bünyesinde kurulmuş bir yapıda, müfredat kapsamında kurgulanan proje dersleri öğrenciler ve endüstri paydaşlarını bir araya getirerek karşılıklı fayda sağlayacak bir model sunmaktadır. Bu modelde öğrenciler disiplinlerarası ve tasarım odaklı bir öğrenme deneyimi kazanırken, paydaş firmanın ihtiyaçlarına cevap verebilecek çözümler geliştirmektedirler. Innocampus/YapTR ise tamamen eğitim odaklı bir model üzerinden kurgulanmış olup; üniversitelerin ev sahipliğinde K12 seviyesi öğrenciler için süreli teknoloji ve tasarım atölyeleri düzenlemektedir. İzmir Meslek Fabrikası belediye bünyesinde ve üniversite-sanayi işbirliğiyle meslek edindirme eğitimlerine ek olarak, çocuk ve gençlere yönelik teknoloji tasarım eğitimleri de düzenlemektedir. Akdeniz Akademisi ise belediye bünyesinde hizmet veren bir yapı olarak tarih, ekoloji gibi konularda halka açık seminerler düzenlemektedir. Başakşehir Living Lab bilişim girişimciliğinin ve girişimcilerinin desteklenmesi amacıyla temel girişimcilik, mali işler ve patent gibi konularda eğitim hizmetleri sunmaktadır. İstanbul MakerLab çoğunlukla 5-14 yaş arası çocuklara yönelik robotik, programlama ağırlıklı eğitim vermekte, talebe uygun şekilde kurumlara yönelik eğitimler vermektedir. Benzer şekilde İskele 47 çocuklara tasarıma yönelik eğitimler vermektedir.
Etkinlik
Etkinliklerin topluluk oluşturma ve networking için önemli bir araç olduğu gözlemlenmiştir. Örneğin Originn bünyesinde 250 kişilik bir konferans salonu bulunmakta ve burada düzenli olarak herkese açık etkinlikler düzenlenmektedir. Yapılan görüşmede kurucular bu etkinliklerin topluluk olma açısından önemine vurgu yapmışlardır. Akdeniz Akademisi “İyi Tasarım” başlığıyla özellikle İzmir’deki paydaşları bir araya getiren panel, sergi ve çalıştaylar düzenlemektedir. Etkinliklerin girişimciler için görünürlüğü artırma ve kapasiteyi iyileştirme gibi faydaları da olabilmektedir. Bu bağlamda Başakşehir Living Lab bünyesindeki girişimcileri fuarlara davet etmekte ve çalıştay, hackathon ve yarışma gibi etkinlikler organize etmektedir. UrbanTank ise dış mekanları etkinlik ve proje alanları olarak kullanmaktadır.
Fiziksel alan
Fiziksel alan hem etkinlik ve eğitimler hem ofis ve çalışma faaliyetlerinin sürdürülebilmesi için faydalanıcılar açısından önemli bir gereksinim olarak öne çıkmaktadır. Atölye Creative Hub, Originn ve Impact Hub İstanbul faydalanıcılarına ortak çalışma alanı hizmetleri sunmaktadırlar. Girişimciler bu sayede uygun maliyetli çalışma alanı kiralarken, bir yandan da topluluğa erişim imkânı elde etmektedirler. Apollo212 de ortak çalışma alanı olarak kurgulanmış; ancak daha sonra iş modelinden bu kalemi çıkartmıştır. Bir diğer model ise kuluçka merkezleridir. Özellikle üniversite bünyesinde kurulmuş olan yapılar bu hizmeti sunmaktadır. Örneğin İstasyon TEDÜ erken aşama sosyal girişimciler için, İTÜ Çekirdek ve YÜ-Minerva özellikle teknoloji girişimcileri için kuluçka desteği sunmaktadır. Başakşehir Living Lab de teknoloji girişimcileri için benzer fiziksel imkanlar sunan bir diğer örnektir.
Topluluğa erişim
Girişimciler için ilgili paydaşlara erişim ve topluluk desteği önemli bir ihtiyaç olup, girişimcilere destek amacı güden pek çok yapının gündeminde olan bir konudur. Özellikle çalışma modellerinde ortak çalışma imkanları ve etkinlik düzenleme gibi hizmetler bulunan yapıların bu konuya sistematik olarak eğildikleri görülmektedir. Yapılan görüşmelerde Originn kurucuları birlikte çalışma kültürü yaratmaya çalıştıklarını ve klasik ofis anlayışıyla toplulukla iletişim kurmadan çalışan faydalanıcılarla çalışmayı tercih etmediklerini belirtmişlerdir. Atölye Creative Hub toplulukla etkileşimi artırmayı teşvik etmek için etkileşim katsayısı tanımlamıştır. Impact Hub ve İstasyon TEDÜ de topluluğa açık etkinlikler düzenleyerek bu konuda destek sunmaktadır. TAK ise kentsel sorunların çözümünde kentlilerden ve çeşitli disiplinlerden (tasarımcılar, gönüllüler, öğrenciler, destekçiler vb.) bireylere ulaşarak işbirliği ve gönüllülüğe dayalı projeler yürütmektedir.
Üretim araçlarına erişim
Özellikle fiziksel ürün geliştiren girişimciler için üretim araçlarına erişim önem taşımaktadır. Bu amaçla bazı yapılar bünyelerinde prototipleme altyapısı bulundurmaktadır. Bu altyapının girişimciler kadar eğitim amaçlı da kullanıldığı görülmektedir. Örneğin ODTÜ Tasarım Fabrikası ve YÜTAM bünyesindeki prototipleme ekipmanı öğrenciler tarafından projeler kapsamında kullanılmaktadır. İzmir Meslek Fabrikası’na bağlı FabLab hem öğrenciler hem de girişimcilerin ücretsiz kullanımına açık olup, çevrimiçi başvuru ve değerlendirme sistemiyle çalışmaktadır. Üretim araçlarına erişim örgün eğitimde proje odaklı öğrenme için de önem arz etmektedir ve BLIS Bilkent Laboratory International School’da öğrencileri bu konuda destekleyecek bir altyapı oluşturmuşlardır. Innocampus/YapTR ise düzenledikleri eğitimler aracılığıyla bu tür araçları çocukların erişimine sunmaktadır.
Danışmanlık/Mentörlük
Girişimcilerin ihtiyaç duyduğu danışmanlık ve mentörlük hizmetleri, sürecin farklı aşamalarında değişkenlik gösterebilmektedir. Bu bağlamda sunulan hizmetlerin ağırlıklı olarak iş modeli geliştirme, proje/ürün geliştirme, paydaşlara erişim ve kapasite artırma gibi konulara yoğunlaştığı görülmektedir. İzmir Meslek Fabrikası kendilerine başvuran, değerlendirme sürecinden geçen faydalanıcılarına, Başakşehir Living Lab ise bünyelerindeki girişimcilere mentörlük desteği sunmaktadır. İstasyon TEDÜ özellikle iş modeli geliştirme, paydaşlara erişim ve kapasite artırma eğitimleri ile sosyal girişimcileri desteklemektedir. Yaşar Üniversitesi BTTO ise akademi-endüstri işbirliği kapsamında paydaşları eşleştirerek ürün geliştirme sürecine destek sunmaktadır.
